LTS. Không chỉ dày công nghiên cứu để viết nên những trang sách đầy thấu hiểu với các bà mẹ sinh con đầu lòng, với tuổi mới lớn, BS Đỗ Hồng Ngọc còn là người “khai tâm” cho tuổi xế bóng với nhiều tác phẩm như Gió heo may đã về, Già ơi… chào bạn, Gươm báu trao tay… Nhân ngày Quốc tế người cao tuổi, ông đã dành cho Sài Gòn Tiếp Thị cuộc trò chuyện thú vị về vị ngọt của tuổi già.

Ủa, có cái cột mốc đó ư? Về sinh học thì người ta đã già đi từ hồi mười tám đôi mươi. Mỗi bộ phận cơ thể già mỗi cách, sớm muộn khác nhau. À, tôi cũng có về hưu. Nhưng đó là chuyện của Nhà nước. Về hưu tôi còn nhiều việc hơn để làm.

Với hai tác phẩm Gió heo may đã về, Già ơi… chào bạn, ông muốn mang lại cho độc giả điều gì? Nhìn từ góc độ tâm sinh lý, làm sao có thể bước vào tuổi già cho thật “ngọt”?

Già nào bước vào mà chẳng “ngọt”? Trái chín bao giờ chẳng ngọt hơn trái xanh? Dù sao Gió heo may đã về, Già ơi… chào bạn, tôi viết là để học, rồi chia sẻ với bạn bè để bước vào tuổi già cho “ngọt hơn” thế thôi! Bây giờ nghe nói có thứ hoá chất làm cho trái cây tươi tắn lâu dài (nhưng bên trong thì thối rữa), nếu dùng cho con người thì cũng sẽ giống vậy thôi! Sinh – lão – bệnh – tử là chuyện tất yếu của kiếp người mà!

Bác sĩ đánh giá như thế nào về xu hướng nhiều người trẻ hiện nay rất thực tế, biết chuẩn bị cho mình những kỹ năng, điều kiện sống và chăm chút cho đời sống tâm linh để đón nhận tuổi già?

Thực tế là cần thiết. Lãng mạn thì nguy. Thời tôi khác: một túp lều tranh hai quả tim vàng là đủ. Bây giờ nhiều gia đình một con, single- mom, single-dad hơi nhiều. Không lo trước thì ai lo cho? Nhưng tôi cũng ngạc nhiên thấy nhiều bạn trẻ đôi mươi ngày nay mà “nội công thâm hậu”, hiểu những vấn đề tâm linh rất sâu sắc. Và mừng thay, họ có lối sống hạnh phúc, trừ một số ít dị đoan mê tín thì không hay!

Vui vẻ với con cháu là một trong những cách để “trẻ vĩnh viễn”. Ảnh: Hồng Thái

Có người nói không có cái gọi là tuổi già vì khi 20 – 30 tuổi, người ta còn quá trẻ; 30 – 40 đang trẻ; 40 – 50 hãy còn trẻ; 50 – 60 trẻ không ngờ; 60 – 70 trẻ lạ lùng và trên 70 thì trẻ vĩnh viễn… Có lẽ đó là lúc người ta sống không có thời gian, người ta biết sống trong từng sát na của hiện tại. Nghiên cứu cho thấy để có một tuổi “trẻ vĩnh viễn”, cần: biết chấp nhận thực tế, thấy già là chuyện tất yếu, đương nhiên. Chấp nhận điều kiện sống hiện tại (dù kém xa với mong ước). Có ký ức tốt đẹp về tuổi thơ và tuổi thanh niên. Tự chủ sắp xếp cuộc sống, không bị áp đặt. Được xã hội và gia đình chấp nhận, tôn trọng. Tham gia các hoạt động hữu ích theo sức mình. Vui vẻ với các cách giải trí của lứa tuổi, với bạn bè, con cháu. Hài lòng với cuộc sống lứa đôi. Sức khoẻ tương đối tốt. Tài chính ổn định, đủ đáp ứng nhu cầu thiết yếu.

Học giả Nguyễn Hiến Lê đã viết về ông: “Một bác sĩ mà là một thi sĩ thì luôn luôn làm cho chúng ta ngạc nhiên một cách thú vị…” Triết lý sống nào giúp ông mãi là một người trẻ lạ lùng?

Sống trong phút giây hiện tại, ở đây và bây giờ. Dĩ nhiên, không phải là trốn chạy tuổi già mà hiểu nó, chấp nhận nó, thưởng thức nó. Khi biết “enjoy” nó thì quả có nhiều điều thú vị để khám phá. Một người 60, tiếc mãi tuổi 45 của mình thì khi 75, họ sẽ tiếc mãi tuổi 60, rồi khi 80, họ sẽ càng tiếc 75! Ta đang ở tuổi nào thì nhất định tuổi đó phải là tuổi đẹp nhất rồi, không thể có tuổi nào đẹp hơn nữa!

Nguyễn Duy Nghĩa, 31 tuổi, Bình Thạnh, TP.HCM

Người mẹ 57 tuổi của tôi luôn tâm sự với con cháu rằng bà muốn khi về già có một nơi yên tĩnh như chùa chiền hoặc viện dưỡng lão để sinh sống, con cháu không phải quá lo lắng cho bố mẹ. Tuy nhiên, với bổn phận làm con, tôi nghĩ rằng phụng dưỡng cha mẹ già không chỉ là trách nhiệm của con cháu mà đó còn là cách để con cháu thể hiện sợi dây tình cảm với bậc sinh thành. Lựa chọn nơi sinh sống khi về già là quyền của bố mẹ, nhưng con cái phải luôn quan tâm đến cha mẹ mình. Người cao tuổi luôn cần nhất là sự quan tâm về tinh thần. Ở mỗi giai đoạn thì mỗi sự quan tâm, chăm sóc của con người dành cho con người có những đặc thù khác nhau. Ví như ngày xưa thì có câu “trẻ cậy cha, già cậy con”. Nhưng thời buổi này thì người già cũng có thể sống độc lập nếu họ đã lập kế hoạch cho tuổi già trước đó khoảng chục năm. Ở tuổi của tôi mà đã lên kế hoạch cho tuổi già thì có lẽ nhiều người sẽ cho rằng vội vàng quá. Nhưng kế hoạch đó chưa bao giờ thừa. Bên cạnh các tài khoản cho tổ ấm riêng, dành nuôi dưỡng con cái ăn học, bạn cần lập một khoản tiết kiệm riêng cho mai sau của mình. Không phải sớm quá đâu, vì đến lúc bạn không còn làm việc nữa, ít nhất khoản tiết kiệm đó giúp vợ chồng già đủ cơ hội đi du lịch nhiều nơi, đủ nuôi sống bản thân, không quá dựa dẫm con cháu. Bên cạnh tạo một tài khoản riêng, chúng ta cần thiết lập cho mình những kỹ năng gọi là “sống một mình khi về già”, như kỹ năng tự sơ cứu, xoay xở mọi việc bằng hai bàn tay. Và quan trọng nhất là tập làm quen với cảm giác một mình khi không còn người thân bên cạnh, hay nói đúng hơn đó là sống vui với nỗi cô đơn bằng cách tìm niềm vui khác cho tuổi già.

Ở giai đoạn nào con người ta cũng cần lập kế hoạch cho giai đoạn tiếp theo. Tuổi già cũng vậy, cũng cần có bước chuẩn bị từ lúc bước sang tuổi 40, 45. Nhất là với đặc điểm của tình hình hiện nay, nhiều người tình nguyện xây dựng tổ ấm theo kiểu cha–mẹ đơn thân, thì hẳn họ sẽ dễ dàng chấp nhận tuổi già trong tư thế độc thân. Có thể chúng ta sẽ cảm giác một chút trống trải, cô đơn, chẳng dễ chịu gì khi “về vườn”. Nếu chuẩn bị sẵn thì chúng ta sẽ vượt qua cảm giác kia một cách dễ dàng. Sự chuẩn bị đó là một tài khoản tiết kiệm, những đối phó sẽ gặp phải và cách vượt qua thế nào. Mỗi người sẽ có một ứng phó riêng. Với tôi thì sẽ làm những việc mà khi trẻ chưa có điều kiện, như những chuyến du lịch xa gần, hoạt động thiện nguyện ở các tổ chức cho người kém may mắn, trẻ bất hạnh, học khiêu vũ, các môn thể thao cho người già... rất nhiều thứ cho chúng ta làm đấy! Đừng nghĩ rằng tuổi già là giai đoạn không còn ích lợi, mà đó chính là thời gian cho chúng ta nghỉ ngơi, làm những việc mình thích, cho chính mình. Sống lạc quan là một cách làm cho tuổi già đẹp hơn.